1930 Yalancı Bahar:

Yazan: Zekeriya Yıldız

Sayfa Sayısı: 300

İlk Baskı Yılı: 2012

"Serbest Fırka halkın, Halk Fırkası devletin. Kim güçlüyse o kazansın" (sf. 224)

Anadoluda yüzyıllardır alışı gelinmiş devlet düzeni 1923'te yeni bir egemenlik anlayışının kurulması ve beraberinde gelen inkılaplarla değiştirilmişti. Cumhurıyetin ilk inşaasının yapıldığı bu zamanlar hem devlet hem halk için sancılı geçmiş, halkın farklı kesimlerinde değişik tepkilere yol açtığından bir çatışma hali oluşturmuştu. Reform ve kuralların, İstiklal Mahkemelerinin, silahlı olayların, dış güçler baskısısnnın ardı arkası kesilmıyordu.

Cumhuriyetleşme adına yaplıan bazı yenilikler bu devlet biçimine ters düşecek bir baskı ve sensör havası estiriyordu. Egemenlik halka aitken Türkiyenin kuruluşundan beri devam eden tek parti düzeni muhalefet yapacakları irtica ve gericilik suçlarıyla tamamen düşmanlaştırmıştı.

Halk Fırkası mensupları Türk devletini harp meydanında cesurca savunmuş ve sonrasında yeni bir düzen tertip etmeye çalışmış olmaları bakımından Türk politikasında son derece değerli bir yere sahiptiler. Fakat bu başarılarına, halkın tüm zorlukları göğüslemesi sonucu ulaştıklarını ve ancak halkın onaylaması takdirinde hükümet olabileceklerini göz ardı etmiş devletle kendilerini özleşleştirmiş hale gelmişlerdi.

Dolayısıyla Halk Fırkası cumhuriyetin kuruluşundan İkninci Dünya Savaşının sonuna kadar TBMM ye ve başkanlık koltuklarına hikmetmiş cumhuriyetin manasına ters hareket etmişlerdi. Hükümet tarafından bolca propgandası yapılan cumhuriyet düzeninin zıttına bir gidişat gözlemlenmekteydi.

Bu baskıcı düzen 1930'da yaşanan bazı şaşırtıcı olaylarla gevşetilmiş gibiydi. Açıktan muhalefet yapacak Kandil gibi gazateler açılıyor ve devlet buna dur demiyordu. Ozamanların sevilen din alimlerinden bazıları şaşırtıcı biçimde devletten bir darp yemeden ziyaretçi alır, halkla münasebetli olur hale gelmeye başlamışlardı. Bunlarında ötesinde o zamanın reisi-cumhuru Mustafa Kemal, muhalefet yapacak ikinci bir partinin kurulması için efor sarfetmiş, Fransa Sefiri Fethi Okyar'ı bizzat görevlendirmişti. Mustafa Kemal reisi-cumhur olması bakımından Halk Partisini kendi partisi gibi görmediğine, devletin reisi olarak tüm fırkalara aynı muamaleyi gösterecek olduğunu iddia etsede sonrasındaki devlet düzeni Mustafa Kemal'in bu gerekçeye aykırı bir zihniyette olduğunu ispatlar biçimdedir.

Yeni Fırka Fethi Bey'in liberal bakış açısından da dolayı "Serbest Fırka" olarak adlandırılmış ve kuruluşundan ancak bir kaç ay sonra belediye seçimlerinde yerini almıştır. Fakirlik ve baskıdan usanmış halk Serbest Fırkayı adeta bir kurtarıcı, yeni bir ümit haznesi olarak içerlemişlerdi.

Avukatlardan yazarlara, çifçilerden muallimlere, halkta ve devletin ileri gelenler kademelinde yeni parti için bir heyecan, hafife alınmayacak bir çalışma gayreti esiyordu. Orhan Mithat Bey gibi diktator hükümete güçlü bir muhalefet yapılmasını tavsiye eden saygın isimler partiye hep birlikte üye olmuş, bu güzel gidişattan memnun vaziyetteydiler.

Devletin Serbest Fırkaya karşı gelmemesi bilakis devlet diye bakılan Mustafa Kemalin parti adına izni ve memnuniyeti halktaki korkuyu kırmışti. Önceden açıktan muhalefet edemeyen sessiz hükümet eleştirenleri açığa çıkmıştı.

Lakin durum umulduğu gibi gitmedi. Bir süre özgür bırakılmış sayılan Serbest Fırka ve mensupları oy zamanı yaklaştıkça devletten farklı bir tepki almaya başladılar. Darp ve sözlü itirazlar başladı ve oy kullanma tarihi gelince düpedüz bir savaş ilan edildi. Bu, devletin halkin büyük bir kısmının arkasında duruduğu bir fırkaya açılmıştı. Yani devlet halkina savaş ilan etmişti.

Binlerce insan devletin muhalefetinin kim olduğunu bulmak ve ondan kurtulmak için kurduğu bir tuzağa düşmüş, kendilerine verilen bu yemi yutmuşlardı.

1930'ta kısa süreli ve yalancıktan gelen baharın hazin gerçekleri...

Kitaba verdiğim puan: 9/10

---

Alintilar:

(sayfa 286) "Serbest Fırkanın kurulması çok iyi oldu canım. Sinmiş irtica gün yüzüne çıktı."

(sayfa 250) "Ne demişler Cemil Beyciğim, mühür kimdeyse Süleyman odur."